प्रयत्न

 "प्रयत्ने वाळूचे कण रगडिता, तेलही गळे" या उक्तीनुसार आपल्याला अशक्य वाटणाऱ्या गोष्टी, ध्येय शक्य वाटतात जर त्याला प्रयत्नांची जोड असेल.

               माणसाचा जन्म होतो तेव्हापासून त्याच्या मृत्यूपर्यंत एका गोष्टीचे सातत्य अखंड टिकलेले ते म्हणजे "प्रयत्न"! अगदी आईच्या उदरातून बाहेर पडण्यासाठी, पहिले पाऊल टाकण्यासाठी,  आयुष्य सुंदर करण्यासाठी आणि वृद्धापकाळात जगण्यासाठी माणूस प्रयत्नांची शर्थ करतो.

               प्रयत्न म्हणजे काय, फार अवघड नाही. भूक लागल्यावर ताट वाढून घेणे, आरामदायी जीवनासाठी पैसा कमवणे, अडचण आल्यावर त्यातून बाहेर पडणे, श्वास घेण्यासाठी नाकाने हवा घेणे... हे सगळे प्रयत्नच तर आहेत! यावरून प्रयत्नांची व्याख्या करायची झाली, तर आपल्याला असे म्हणता येईल की, "ज्या गोष्टीची/वस्तूची आपल्याला गरज आहे ती गोष्ट/ वस्तू मिळवण्यासाठी आपण केलेली हर एक कृती म्हणजे प्रयत्न." पण प्रयत्न केल्यावरही तीच गोष्ट /वस्तू आपल्याला मिळेल, याची काही शंभर टक्के शाश्वती नाही हा!

               कारण, "प्रयत्ने वाळूचे कण रगडिता, तेलही गळे!" अस म्हणलं आहे म्हणून आपण तेल काढायला गेलो तर ते शक्य नाही..! वाळू ती... बारीक केल्यास भुकटीच होईल. तसेच "प्रयत्नांती परमेश्वर" म्हणून वर्षानुवर्ष देवनामाचा जप केल्यास आपण कल्पिलेल्या रूपात परमेश्वर उभा ढाकला असे होणार नाही!

               मग मतितार्थ काय? मतितार्थ हा... प्रयत्नांती आपल्याला कदाचित इच्छित गोष्ट मिळणार नाही, मात्र आपण केलेल्या प्रयत्नांची योग्य किंमत आणि फळ मिळाल्याशिवाय ही राहणार नाही. प्रयत्नांती परमेश्वर जरी नाही भेटला, तरी त्याला मिळवण्यासाठी एकाग्र झाल्याने स्वतःमधील सदगुण व इतरांतील देवपण पाहण्याचा दृष्टिकोन नक्कीच मिळेल.

                पण प्रयत्न केल्यावर ही काहींना अपयश काहींना यशप्राप्ती होते, यामागे काय कारण असू शकते. याचा विचार करता मला असे वाटते- जी गोष्ट / वस्तू आपण प्राप्त करू पाहतो, त्या बद्दल जर मनात लालसा, स्वार्थ, माज, गर्व, खोटेपणा इत्यादी अवगुणांची चाहूल असेल, तर नकळत आपले लक्ष्य प्रयत्नांवरून ती गोष्ट आपल्याला जे साध्य करून देणार आहे, तिकडे जाते. आणि मग प्रयत्न करूनही अपयश मिळाले असे आपण समजतो.

               उदाहरण..., मला अधिकारी व्हायचय, तर मला वाचन करणे, अभ्यास करणे गरजेचे आहे. अधिकारी झाल्यावर घर, गाडी, पैसा, समाजात उच्च स्थान मिळते हे देखिल मला माहिती आहे. पण जर अभ्यास करताना माझ्या डोक्यात घर, गाडी, समाजातील स्थान या गोष्टी येत असतील, तर समजावे की आपल्या अधिकारी होण्याच्या ध्येयाला अवगुणांची चाहूल चिकटली आहे.

                अर्थात, आपण यावर ही प्रयत्नांनीच मात करू शकतो. शक्य तितक्या निःस्वार्थी भावनेने आपण जेव्हा ध्येय प्राप्तीसाठी प्रयत्न करतो, तेव्हा यशप्राप्ती नक्कीच होते.

LGBTQ Community

                शिर्षकतील ही अक्षरं बरेच जण पहिल्यांदा पाहत असतील, वाचत असतील. गोंधळ उडाला असेल ना... काय हे, कसं वाचायच - एल.जी. बी. टी. क्यू कम्यूनिटी सरळ सरळ आहे अस वाचा म्हणा. तर काय हे LGBTOQ= लेस्बियन, गे, बायसेक्शुअल, ट्रान्सजेंडर, क्वीर... तरीही समजन्याइतक सोप्प नाही वाटत का? किंवा तुम्हाला हे शब्द माहिती आहेत पण नक्की अर्थ काय याचा गोंधळ उडाला असेल, असू दया सहाजिक आहे.

          "जगात चांगल्या गोष्टींचा गवगवा करावा आणि वाईट गोष्टी दडपून टाकाव्या" असा एक अलिखित नियम बहुधा कोणी बनवला असावा... अशाच कोणीतर महाभागांनी आपल्या बुद्धीनुसार चांगले काय, वाईट काय हे ठरवून टाकलं... आपण ते ओढत इथेपर्यंत आणलं. देव चांगला म्हणून देवाच्या अक्षरश: 33 कोटी प्रकारांच ओसंडून वर्णन आपल्या संस्कृती रक्षाकांनी केलं. मात्र माणूस विविध प्रकारांचा, वेगळ्या आकाराचा, वेगवेगळ्या निवडीचा, असू शकतो यावर कधी विचार केला? प्रत्येक देवाला नाही का वेगळा नैवेदय लागतो, वेगवेगळी फूलं आवडतात.... माणूसही स्वतः च्या निवडीविषयी स्वतंत्र आहे, त्याला तसा अधिकार आहे. काय खायचं, कोणते कपडे घालायचे, कसे घालायचे इथपासून कोणावर प्रेम करायचं, कोणाशी लग्न करायचं, इथपर्यंत सगळ्या निवडी स्वतः करण्याचा  माणसाचा वयक्तिक हक्क आणि स्वातंत्र्य आहे.

              स्त्री आणि पुरुष या दोन माणसाच्या प्रकारांत जी व्यक्ती बसते तीच माणूस. स्त्री-पुरुष यांनी एकमेकांवर प्रेम करायचं आणि एकमेकांशीच लग्न करायचं. या चौकटी बाहेर जाणाऱ्याला ना समाजात स्थान मिळतं, ना त्याची माणूस म्हणून गणना होते. स्वतःला स्त्री/पुरुष मानणाऱ्या व्यक्तींना जितका प्रतिष्ठा व सन्मानाने जगण्याचा हक्क आहे. बेशक LGBTQ Community मधील प्रत्येकालाही तितकाच हक्क आहे. आपण माणूस म्हणून दुसऱ्या माणसांच्या निवडीवर, स्वातंत्र्यावर, हक्कावर अतिक्रमण करणे अन्यायकारक आहे. याउलट प्रत्येकाला माणूस म्हणून त्याच्या स्वातत्र्यासह जगता येईल अशी परिस्थिती, वातावरण निर्माण करणं आपलं..., माणूसकीचं कर्तव्य आहे. 

              म्हणून LGBTQ community बद्दल माहिती असणे जागरुकता असणे ही गरज आहे, नाही का ?

              तर काय असते LGBTQ community? आपल्याला स्त्रीलिंगी, पुल्लिंगी, नपुंसकलिंगी व्यक्ती फार तर माहित असतील. अगदी त्याचप्रमाणे Lesbien, gay, Bisexual, Transegender, Queer  हे नविन शब्द, नविन प्रकार यात Add झाले आहेत अस म्हणा हव तर.

 L= लेस्बियन किंवा समलिंगी स्त्रिया ~ सामान्य मुलींसारख्या मुली, सोप्या भाषेत सांगायच झालं, तर ज्या मुलींना मुली आवडतात, अशा. आता यात दोघींपैकी एक पुरुषा सारखी राहत असेल, वावरत असेल असं काही नसतं.

G= गे किंवा समलिंगी पुरुष ~ जेव्हा पुरुष पुरुषाकडे आकर्षित होतो, त्यांना म्हणतात किंवा एकंदरच "LGBTQ" ला देखिल गे असं संबोधले जाते.

B= बायसेक्शुअल किंवा उभयलिंगी ~ एखादया व्यक्तिला स्त्री व पुरुष दोघांबद्दल आकर्षण वाटते. त्यांना बायसेक्शुअल म्हणतात.

T= ट्रान्सजेंडर किंवा तृतीयपंथी ~ जन्मतः मुलगा किंवा मुलगी असतात. मात्र मोठे झाल्यावर त्यांच्या लक्षात येते की आपले मन आणि शरीर दोन्ही एकमेकांविरुद्ध आहेत. शरीराने मुलगा असणाऱ्या व्यक्तीस मुलींसारखं राहावं, वागावं, बोलावसं वाटतं. तर मुलीचे शरीर असणाऱ्या व्यक्तीला पुरुषांप्रमाणे राहावं, वागावसं वाटतं, यांना म्हणतात तृतीयपंथी.

                 आता जी पुरुषाचा देह असणारी व स्त्रीचे मन असणारी व्यक्ती जेव्हा साडी, ड्रेस, स्त्रियांचे कपडे घालते किंवा याउलट मन पुरुषासारखं व देह स्त्रीचा जेव्हा पुरुषांसारखे कपडे घालतात, त्यांना, ट्रान्सजेंडर क्रॉस ड्रेसर म्हणतात.

                तर काहीजण मन व शरीर यांचा मेळ घालण्यासाठी Harmonal  Replacement Therapy किंवा sex Reassignment  surgeries द्वारे बदल करून घेतात पण यांचे sexual Preference ही  Lesbian, bisexual, gay किंवा straight काहीही असू शकतात.

I= Inter-sex किंवा आंतरलिंगी ~  जन्मा वेळी Genital (जननेंद्रिये) वरून एखादी व्यक्ती स्त्री आहे की पुरुष हे सांगणे अवघड असते, तेव्हा डॉक्टर योग्य वाटणाऱ्या  Sex चं ते मूल असल्याचे जाहीर करतात. त्यामुळे Inter sex. व्यक्ती देखिल मोठे होऊन LGBTQ यांपैकी कोणीही बनू शकतात.

Q = Queer- ज्या व्यक्तींना अजून कळलेलच नसत, की आपण नक्की LGBT यांपैकी काय आहोत, आपण कोणाकडे आकृषित होतोय, त्यांना Queer किंवा questioning म्हणतात.

LGBTQ Flag

               ही झाली केवळ LGBTQ बाबतची तोंडओळख किंवा Terminology. खरे प्रश्न तर पुढे आहेत, यांच्या हक्काचे, स्वातंत्र्याचे, अस्तित्वाचेच म्हणा ना. 

              येणाऱ्या blog मधून आपण ते जाणून घेण्याचा प्रयत्न करू. जर याबाबत काही प्रश्न असतील तर comments मध्ये विचारा. पुढील blog मध्ये उत्तर देण्याचा प्रयत्न करेन.

पाऊस

प्रत्येक थेंबाचा शब्द घेऊन येतो ,
टप्पोऱ्या तालाच गाणं गातो तो...
आईप्रमाणे  फुलवेलींच्या पाना-पानाला  बिलगतो,
धारित्रीची  महिन्यांची धग शमवतो तो...
रडवेल्याच्या  डोळ्यातील धारा होतो ,
खुशालीच्या आनंदी सरी होतो तो...
जोडप्यातील दुवा होतो,
एकट्याचा प्रियकर होतो तो...
कवीची कविता होतो,
साहित्याचा शृंगार होतो तो....
प्रत्येकाचा दोस्त होतो,
ज्याला त्याला आपलाच वाटतो तो...!

       

पाऊस वेड आहे, आनंदी असणाऱ्याला नाचायला लावणारं गाणं वाटतो हा पाऊस...., दुःखी असणाऱ्याला त्याच्या अश्रूंचा बांध वाटतो पाऊस...., प्रियकराला प्रिययसीची मिठी वाटतो पाऊस....., लेखकाला त्याच्या लेखणीची शाई वाटतो हा पाऊस....,वेड्याला त्याचं वेडचं वाटतो हा पाऊस....!!!!

कित्येक कवी, दिग्गज लेखक आपल्या लेखणीतून याच्यावर कौतुकाचा वर्षाव करतात. पण शब्दात व्यक्त  करण्याच्या पलीकडचा आहे तो... वेड लावतो हा निसर्ग, त्याची सुंदर रूपं... रात्रीचं निखळ चांदणं..., चंद्राच्या कला..., त्याच्या सौंदर्यापूढे  दिवसभराचा गोंधळ जणू अंधारात विरून जातो. दुसऱ्या दिवसाची सोनेरी पहाट... आणि हा पाऊस...,

खेकडे

                 इथे पाण्यातला प्राणी खेकडा याविषयी नाही माणसातील प्रवृत्ती - 'खेकडा' याविषयी लिहिलं जातयं. अशा प्रवृत्तीच्या लोकांविषयी  राग बाळगावा की त्यांच्या गरिब मनाची कीव करावी तेच कळत नाही. 

               कामाच्या ठिकाणी, मित्र-मैत्रिणींमध्ये, शेजारी, घरात, नातलगात, समाजात अक्षरश: सगळीकडे हे लोक तुम्हाला दिसतील. स्वतःच्या आयुष्याला योग्य दिशा मिळावी, जीवन समाधानाने जगता यावं, आपलं ध्येय शोधावं, त्याचा मार्ग निवडावा, आपल्याकडून आपल्या माणसांच्या ज्या अपेक्षा आहेत त्या पूर्ण कराव्या, निदान हे सगळं करण्याचा प्रयत्न तरी करावा... या वेडापायी  माणूस धडपडत असतो, प्रवास करत  असतो. मात्र दुसऱ्याची प्रगती बघवेल ते खेकडे कसले..., नांगी उंचावून, पाय ओढणे, अडथळे घालणे हाच तर गुणधर्म त्यांचा! 

              स्वतः गाळात रुतून राहायचं, बाहेर पडण्याचा प्रयत्न देखील करायचा नाही व दुसऱ्यालाही गाळातून वर येऊ दयायचे नाही. कसला कपटीपणा म्हणायचं याला!!!                              

             बरं...,आणि मग, जो स्वतःला गाळातून बाहेर काढू शकत   नाही, स्वतःचीच मदत करू शकत नाही, त्यांच्यावर राग तरी कसा धरायचा??? निष्क्रीय, कपटी, खुळचट, गरिब अन् अशा आजारी मनोवृत्तीची करावी तेवढी कीव कमीच नाही का ??? 

               त्यामुळे खेकडयांकडे लक्ष न देणंच चांगल. कारण "निंदकाचे घर असावे शेजारी" या नुसार जर आपण खेकडा निंदक म्हणून पाळला.... तर तो त्याच्या गुणधर्माप्रमाणे आपल्याला गाळात दाबूनच मारणार!!! निंदक हा आपल्यातील दोष, चुका सांगणारा असावा ज्यात सुधारणा करून आपण प्रगतीच करु. मात्र खेकड्या सारखा निंदक.... आपली प्रगती सोडा, आहे ती गती, स्थिती ढासळवायला असतो, हे वेळीच कळलं पाहिजे.

                आपली अडवणूक करून खेकडयाचा हेतू साध्य होतो, त्यामुळे त्याला ओलांडून जाता आलंच पाहिजे.

                आपल्या घरातून, शाळेतून "एखादयाच कौतुक होणं, चांगल होण, आपल्याला बघवत नसेल, तर त्याविषयी निदान वाईट चिंतू नये" असा संस्कार नक्कीच झालेला असतो. त्यामुळे एखादयाची प्रगती इतकीच खुपत असेल डोळ्यात, तर आपण आपला मार्ग बदलावा... किंवा त्याच्यापेक्षा जास्त प्रगती करावी. मात्र खेकड्यसारखं पाय ओढून माणुसकीची अब्रू वेशीवर आणू नये.

माणूस हरवतोय...

             उघड्या डोळ्यांनी सगळं बघत जगायच म्हणलं, तर एकवेळ अंधत्वाला बिलगावस वाटेल इतकी अराजकता आहे सगळीकडे. गेल्या एक दिड वर्षात माणूस गिळायला आलेला हा Covid काय फक्त आजार नाही. माणसाला माणूसकी विसरायला लावणारा, हताशतेनं सगळं फक्त बघत बसायला लावणारा राक्षस आहे. 

            सुरुवात झाली ज्याला त्याला आहे तिथेच त्याच अवस्थेत, बिकट परिस्थितीत डांबून ठेवण्यापासून. Lockdown, isolation, quarantine च्या नावाखाली काय माणूसकीच विलगीकरण, असामाजिकीकरणच तर होतं. आपला देश तर संस्कृती अन् सामाजिनीकरणाचा रंगमंचचं, बारसं असो, लग्न असो, वाढदिवस असो, सण, आनंदी, दु:खी घटना, अगदी कोणताही क्षुल्लक प्रसंग ही असो, काय निमित्त लागायच हो आपल्याला एकत्र यायला? 

          आता आपला जीव इतका महत्वाचा झालाय, इतका धोक्यात आलाय की आपण इतर कशात सहभागी होण्याचा विचारही नाही करत. एकटे राहण्याला बाहेरच्या लोकांशी संपर्क न ठेवण्यालाच आपण प्राधान्य देतो. काळाची मागणीच तशी आहे. आपला माणूस जरी आजारी असला, शेवटचे श्वास मोजत असला, आपल्याला ना त्यांच्या जवळ जाण्याची परवानगी आहे, ना हातात हात घेऊन धीर देण्याची!!! बिकट आहे सगळं. 

           फारशी ओळख नसणाऱ्या, पुरेशी माहिती व आवश्यक ज्ञान ही उपलब्ध नसणाऱ्या अशा आजारावर डॉक्टर उपचार करतात, आणि अशा सगळ्या  बेभरवशाच्या डॉक्टर, दवाखाने अन् उपचारपदधतीकडे आपला श्वासही न घेता येणारा माणूस हवाली करणे म्हणजे.... या अंधारात एखादयाला उंच कड्याकाठी सोडून दिल्यासारखचं भितीदायक नाही का? कधी पाऊल चुकेल म्हणून पाहणाऱ्याला धाकधूक... अन् चालणाऱ्याच्या मनाचा ठाव तर आपण घेऊ ही शकणार नाही. 

            फक्त हताश होऊन सगळं बघत बसण्यापलीकडे आपण करूच काय शकतो. मृत्यू माणसाला चुकला नाही, चुकणार ही नाही, पण हा आजार ज्या प्रकारे मागे राहिलेल्या कुटुंबाला वाऱ्यावर सोडत.... कुठे कुठे तर अख्खी कुटुंब नष्ट करत.... माणूस गिळंकृत करत चाललाय ना....हृदयद्रावक!

           माणूस तर हरवतोच आहे. पण त्यासोबत माणूसकी अन् भावना विनाश मनाला खिन्न करतो. जीव वाचवण्यासाठी दवाखान्यातील जीवघेणी धडपड...., रेमडीसीविर, इन्फेक्शन, ऑक्सिजन, व्हेंटिलेटर जणू मृत्यूशिडीच...., स्वतःच्या बापाच्या मृतदेहाला स्वतःच खांदा देणारी लहान मुलं...., सायकल, गाडीवरून मृतदेह आपल्या पाठीशी बांधून वाहून नेणारी म्हातारी माणसं....., स्मशानभुमीत एकाच वेळी जळणारी 10-10, 20-20 प्रेतं....

          वाचताना जितकं वाईट, विदर्ण अन् खिन्न वाटतयं, त्याहून खूप वाईट प्रत्यक्ष घडतयं.....!!!!