हिटलरने ज्यू धर्मीयांचा कसा छळ केला, घृणास्पद वागणूक दिली हे आपण जाणतो. मात्र ज्यूंविषयी हे अत्याचार वर्षानुवर्षांपासून चालत आलेत. म्हणजे हजारो वर्षात क्वचितच इतका आकस इतर कोणत्या धर्माने अनुभवला असेल.
19व्या शतकाच्या पूर्वार्धापर्यंत आपला स्वतंत्र देश असावा अशी भावना ज्यूंमध्ये निर्माण झाली होती व काही संघटना या विचाराचा प्रसार देखील करत होत्या. या संघटना स्वतः ला "lovers of zion" म्हणवून घेत. यासारख्या कारणांमुळेच 1981 मध्ये ज्यूंचे मोठया प्रमाणात Palestin मध्ये स्थलांतर झाले. कारण, Palestine मधील जेरुसलेम हे ज्यूंसाठी सर्वात पवित्र धार्मिक स्थान आहे.
त्याकाळी Palestine ऑटोमन साम्राज्याचा भाग होते. जेथे मुस्लीम, ख्रिश्चन, ज्यू तिन्ही धर्मीय आनंदाने वास्तव्यास होते. जेरुसलेम हे या तिनही धर्मीयांसाठी महत्वपूर्ण शहर असल्याने यावर ताबा मिळवण्यासाठी देखील संघर्ष हा होताच.
1 ल्या महायुद्धाच्या काळात झालेल्या 3 करारांनी या प्रदेशातील संघर्ष आणखी चिघळला गेला.
◆ब्रिटन व अरब यांच्यातील मॅकमोहन-हुसेन करार = ऑटोमन तुर्कना हारवण्यासाठी मदत केल्यास ब्रिटिशांनी अरबांना palestine देण्याचे वचन दिले.
◆ब्रिटन व ज्यू यांच्यातील Balfour decleration= ज्यूंना स्वतंत्र देश हवा होता.अरबांप्रमाणेच ब्रिटिशांनी ज्यूंनाही palestin देण्याचे वचन दिले.
◆ ब्रिटन व फ्रान्स यांच्यातील Sykes-picot agre
ement= यांच्यात गुप्त करार झाला. त्यानुसार ऑटोमन 1ल्या महायुद्धात हारले तसे ऑटोमन प्रदेश ब्रिटन व फ्रान्समध्ये विभागला व पॅलेस्टीन ब्रिटनकडे आले.
आणि अशाप्रकार 1917 ते 1948 पर्यंत Palestin ब्रिटीश नियंत्रणात होता.
जर्मनीत ज्यावेळी हिटलरच्या हाती राजकीय सत्ता आली, त्याने ज्यूंची हत्या चालू केली. आश्रयासाठी ज्यू विविध देशांत गेले. बरेच जण Palestinला आश्रयासाठी गेले. सुरुवातीला ब्रिटनने आश्रय दिला. मात्र, नंतर palestin वर वर्चस्व असलेल्या ब्रिटनने ज्यू लोकांना प्रवेश नाकारला. ज्यामुळे Israel nationalist moment चालू झाली. स्वतंत्र ज्यू राष्ट्राची मागणी जोर धरू लागली आणि परिस्थिती हाताबाहेर जात असल्याचे कळताच ब्रिटनने हात वर केले ही जबाबदारी संयुक्त राष्ट्र संघटनेकडे गेली.
United Nations Partition Plan 1947, नुसार संयुक्त राष्ट्र
(UN)ने या प्रदेशाचे पुढीलप्रमाणे विभाजन केले. 43% -अरबांना, 53% - ज्यू लोकांना, तर, जेरुसलेम आंतरराष्ट्रीय नियंत्रणाखाली राहील असे ठरले.
याप्रकारे 1948 ला Israel निर्माण झाले. हे अरब राष्ट्रांना मान्य नव्हते. त्यामुळे अरब राष्ट्रांनी इस्त्राईस विरुद्ध युद्ध पुकारले. 5 पेक्षा जास्त राष्ट्रांनी एका नवीन निर्माण झालेल्या देशाविरुद्ध आरंभलेले हे युद्ध, यात आश्चर्यकारकपणे इस्त्राईलचा विजय होतो. इस्त्राईल या युद्धानंतर Pertition Plan नुसार Palestine च्या असणाऱ्या भागांवर मिळवतो. यावेळी West bank प्रदेश जॉर्डनकडे आणि Gaza Strip प्रदेश इजिप्तकडे होता. आणि मूळ पलेस्टिनी लोक मात्र स्वतःच्या देशा अभावी इतर अरब राष्ट्रांमदे विखुरले गेले होते.
Israel ला विरोध करण्यासाठी पलेस्टिनी लोकांनी संघटना उभारली - Palestine Liberation Organization (PLO)(फतेह) सुरुवातीला UN ने ही दहशतवादी संघटना असल्याचे जाहीर केले. मात्र 1988 ला पलेस्टिनी लोकांचे प्रतिनिधित्व करणारी संघटना म्हणून PLO ला UN चा पाठिंबा मिळाला.
दुसऱ्या महायुद्धात इस्लाईलने पूर्ण West वर ताबा मिळवला होता. पुढे ज्यू लोक मोठ्या प्रमाणात West bank प्रदेशात वास्तव्यास येऊ लागले. तिथे ज्यूं च्या कायस्वरूपी वसाहती निर्माण झाल्या. ज्या आजतागायत अस्तित्वात आहेत. याला इस्राईल सरकारचा पाठिंबा आहे. मात्र आंतरराष्ट्रीय कायद्यानुसार या वसाहती बेकायदेशीर आहेत.
1948मध्ये इस्त्राईल निर्माण झाला. तेव्हापासून किंबहुना त्याही पूर्वीपासून इस्त्राईल पॅलेस्टिन संघर्ष चालू आहे. दोन्ही देशांमध्ये जेरुसलेम राजधानीचा प्रश्न, निर्वासितांचा प्रश्न, सीमा प्रश्न असे संघर्षाचे अनेक मुद्दे आहेत. यावर शांततेच्या मार्गाने, लष्करी सामर्थ्यादवारे तोडगा काढण्याचे प्रयत्न चालू असतात. त्यातीलच एक- OSLO Accords, 1993. Israel-Palestine च्या शांततापूर्ण विभाजनाचा प्रयत्न. याचा परिणाम म्हणजे Palestinian Nat. Authority द्वारे पहिल्यांदा palestine सरकार स्थापन झाले. पण या प्रदेशात आधीच्या इस्त्राईल वसाहती अस्तित्वात असल्याने प्रशासकीय सोयीसाठी पॅलेस्टिन प्रदेशाचे 3 भाग केले- Area A= palestine नियंत्रण, Area B= दोन्ही सरका
रांचे नियंत्रण, Area C= israel नियंत्रण. या विभाजनामुळे प्रत्यक्षात पॅलेस्टीनला 100 हून अधिक तुकड्यांमध्ये आपला देश मिळाला.
हे कट्टर ज्यूविरोधी लोकांना मान्य होण्यासारखे नव्हते. आणि याच्याच परिणामाखातर जहालवादी हमास संघटना स्थापन झाली. लष्करीदृष्ट्या ताकदवर, विध्वंसक अशी Israel ला विरोध करण्याच्या मूळ हेतूने अस्तित्वात आलेली हमास. UK, UN, US यांनी ही दहशतवादी संघटना असल्याचे जाहीर केले आहे. 2006 ला हमास ने PLO पक्षाला (फतेह) हरवले. पॅलेस्टीनमध्ये सरकार स्थापने केले.
2007 Battle of Gaza (फतेह वि. हमास) हे अंतर्गत युद्ध झाले. या युद्धाने Palestine चे 2 तुकडे झाले. ◆एक israel च्या पूर्वेला तुकड्यांच्या स्वरूपातील PLO नियंत्रणाखालील West banK तर, ◆israel च्या पश्चिमेला हमासच्या ताब्यातील Gaza. त्यावर आता Palestine चा भाग असून देखील palestin चे नियंत्रण नाही.
जेरुसलेमच्या पश्चिमेला Israel तर पूर्वेला Palestine आहे. आंतरराष्ट्रीय कायद्यानुसार जेरुसलेम पॅलेस्टीनचे आहे. पण israel चा यावर दावा आहे आणि तेथील प्रदेशावर Israel ने कब्जा केल्याचे आरोप केले जातात.
पूर्व जेरुसलेमधून पॅलॅस्टिनन लोकांची बळजबरी हकालपट्टी केल्याच्या विरुद्ध 7 May 2021 रोजी पॅलिस्टिन लोक आंदोलन करत होते. मात्र जेरुसलेमच्या अल अक्सा मस्जिदीमध्ये जमलेल्या पॅलिस्टिनी लोकांवर इस्त्रायली पोलीसांनी बळाचा वापर केला. आणि हे आंदोलन चिघळले.
तसे पाहत हमास व पॅलिस्टीन यांचे काही लागेबांध नाहीत. मात्र हमासने, पॅलिस्टिन लोकांचे स्वघोषित प्रतिनिधी म्हणून इस्त्रायली पोलिसांनी केलेल्या कृतीविरुद्ध इस्त्राइलला क्षेपणास्त्र हल्ला करू अशी धमकी दिली. आणि तशी क्षेपणास्त्र डागली देखील. इस्त्राइलकडे असलेल्या 'Iron Dom' मुळे तुलनेने तेथील जीवितहानी कमी आहे. मात्र इस्त्राईलने केलेल्या प्रतिहल्ल्यात जगाला हेलावून टाकणारी परिस्थिती निर्माण झाली. पॅलिस्टिन लोकांचे नाहक बळी गेले. यात लहान मुलांचाही समावेश आहे. आणि ही पहिली वेळ नाही. या प्रदेशात अशा हिंसक घटना घडतच आहेत.
हिंसक प्रश्नांना हिंसात्मक मार्गाने सामोरे जाऊन प्रश्न सुटत तर नाहीच. याउलट परिस्थिती अधिक हृदयद्रावक होते. 11 दिवसांच्या मृत्यू थैमानानंतर Israel- हमास मध्ये युद्धबंदी (cease fire) ची घोषणा झाली आहे. मात्र हा दिर्घकाळ उपाय आहे का ? नसेल तर यासाठी कायमस्वरूपी उपाय शोधण्याची व तो अंमलात आणण्याची हीच वेळ आहे.
लोकांच्या संरक्षणासाठी, हक्कांच्या सुरक्षिततेसाठी राज्य, देशाची निर्मिती केली गेली आहे, पण आज मूळ मुद्दा बाजूला राहीला, आणि हे देश सीमा व प्रदेशांसाठी लढत आहेत. जगात माणूस आणि माणुसकीच शिल्लक नाही राहिले तर काय करणार आहोत अशा साम्राज्यांचं...??
